ÇEK VE ÇEKİN UNSURLARI

ÇEK :Çek bir bankaya hitaben yazılmış ve TTK’da belirtilen hükümlere göre düzenlenmiş, ödeme emri niteliğinde olan kıymetli bir evraktır.
ÇEKİN UNSURLARI: Çek, hukuki mahiyeti itibariyle bir ödeme aracıdır. (TTK ‘nun m.692) YTTK md. 780 çekin şekle ait yasal unsurları belirtilmiştir.
BUNLAR;
1/ Bir çekin geçerli olabilmesi için mutlaka ‘ÇEK’ kelimesinin bulunması gerekir. Eğer çek Türkçe’den başka bir dilde yazılmış ise o dilde çek karşılığı olarak kullanılan kelime bulunmalıdır.
2/Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havale
3/ Ödeyecek kimsenin ‘muhatabın’ adı ve soyadı:  Türkiye’de ödenecek çeklerde muhatap ancak bir banka veya özel finans kurumu olabilir; Uygulamada muhatap banka olduğundan banka isim ve adresi yazılır
-  YTTK’da muhatabın ticaret unvanı olarak değiştirilmiştir.
4/Düzenleyenin imzası:  Keşide eden şirket ise şirket kaşesi ile birlikte imza sirkülerine göre şirketi temsile yetkisi olanların imzalarıdır.
5/Ödeme yeri:  ödeme yerinin gösterilmesi zorunlu değildir. Gösterilmediği takdirde, muhatabın ad ve soyadı (bankanın ünvanının ) yanında gösterilen yer ödeme yeridir.
Burada birden fazla yer yazılmış ise çek ilk gösterilen yerde ödenir.
Böyle bir veya başka açıklık yok ise muhatabın merkezinin olduğu yerde ödenir
6/ Düzenlenme tarihini ve yeri: keşide tarihini içermeyen veya birden çok ve farklı tarihler içeren bir belge çek niteliği taşımaz.

İBRAZ SÜRELERİ: Keşide tarihinden itibaren başlar. Keşide tarihinin senede yazılması yeterlidir; mutlaka gerçeğe uygun yazılması şart değildir.(TTK 707) YTTK 795. Hükmü ileri tarihli çeke açıkça cevaz vermektedir. Vadeli çekin anlamı da keşide tarihinin ileri bir tarih olarak yazılmasıdır.  Keşide tarihinin gerçek tarihten farklı (ileri veya geri) gösterilmesi, ibraz sürelerinin de fiilen uzamasına veya kısalmasına yol açmaktadır.

ÇEK DEFTERİNİN HER BİR YAPRAĞINDA;
1/ Çek hesabının numarası
2/Çek hesabının bulunduğu banka şubesinin adı
3/Çek hesabı sahibi gerçek kişinin adı ve soyadı, tüzel kişinin adı,
4/Çek hesabı gerçek/tüzel kişinin vergi kimlik numarası,
5/Çekin basıldığı tarih ( 6273 sayılı çek kanununda değişiklik yapılmasına dair kanun ile eklendi)

SENET ÜZERİNE BAZI KAYITLARIN YAZILMASINA İZİN VERİLMEMİŞTİR:
İzin verilmemesine rağmen yazılan bu kayıtlar etkisi açısından iki türlü olabilir.
 Bazı kayıtlar çeki geçersiz kılmaz yalnız kendisi geçersiz sayılır.
 -faiz kaydı (TTK m. 698)  YTTK m. 786
 -kabul şerhi (TTK m. 696) YTTK m. 784
 -keşidecinin ödememeden sorumsuzluk şartı ( TTK m. 730, 591) YTTK m. 818, 679
 -vade (TTK m. 707) YTTK m. 795
 Bazı kayıtlar ise çeki geçersiz kılar.
 -Bedelin ödenmesini şarta veya temel ilişkiye bağlayıcı nitelikteki bir kayıt gibi(TTK m. 692, b.2) YTTK m780 b.2

 NOT:  Tacir olan ve tacir olmayan kişilere verilecek çekler ile hamiline düzenlenecek çekler açıkça ayırt edilebilecek şekilde bastırılır. Hamiline düzenlenecek çekler için sadece bu çeklere ilişkin işlemlerin işlendiği ayrı çek hesabı açılır.
 Hamiline düzenlenecek çeklerde, hamiline çek defterleri yapraklarının kullanılması gerekir. Çek yapraklarının üzerinde “ hamiline” ibaresi matbu olarak yer alır.
 
CİRO NEDİR VE CİRANTANIN HAKLARI VE SORUMLULUĞU

A-Cironun Türleri:

1.Yapılış Şekli Açısından:
a-Tam ciro: Ciro şerhinde kime ciro yapıldığı gösterilmiş ise tam ciro vardır.
b-Beyaz ciro: Ciro yapılan kişinin belirtilmediği cirodur. yalnızca imzayı veya imza ile birlikte devir ibaresi içerir. (TTK m. 595/II) YTTK m.683/II
2-Yapılış Amacı Açısından:
a-Temlik cirosu: Senedin veya senetteki alacağın devri amacıyla yapılan cirodur. Şekil açısından tam veya beyaz ciro olabilir.
Bir ciro tahsil veya rehin amacıyla yapıldığına dair bir açıklık içermiyor ise, temlik cirosu sayılır.
 Temlik cirosu üç işleve sahiptir.
 aa- Temlik ( devir) işlevi:  temlik cirosu yapılır ve senet zilyetliği devredilirse, senetteki hak devredilmiş olur. (TTK. 596) YTTK m. 684
 bb-Teşhis (tanıma) işlevi:  Borçlu, cirolar sayesinde senedi kendisine ibraz edip alacağı tahsil etmek isteyen kişinin yetkili (=meşru) hamil olup olmadığını saptayabilir.
 cc- Teminat (garanti) işlevi: Temlik cirosu ile devreden ciranta kendisinden sonra gelen kişilere karşı çekin kabul edileceği ve ödeneceği konusunda güvence vermiş sayılır.

b- Tahsil cirosu: Senetten doğan bütün hakları devretme için değil, ciro edilen kimseye senet bedelini tahsil ve buna bağlı işlemleri yapma ( kabule ve ödemeye arz, ödemesi durumunda borçluya makbuz verme, başvuru hakkını kullanma protesto düzenletme ve senedin zayi olması durumunda iptal davası açma vs.) yetkisini vermek için yapılır.
Tahsil cirosunun temlik veya teminat işlevi yoktur, yalnızca teşhis işlevi vardır.
Tahsil cirosu ile senedi devralan hamil, senedi ancak tekrar bir tahsil cirosu ile devredebilir. temlik veya rehin cirosu yapamaz.

c- Rehin cirosu: senede bağlanmış olan hakkı ciro edilen kişiye rehnetmek amacıyla yapılır.
Rehin cirosu ancak tam bir ciro ile yapılabilir.
Ciroda "bedeli rehindir" , "teminat içindir" gibi rehnin varlığını gösteren ibarenin bulunması gerekir.
Rehin cirosu ile senedi devralan kişi, ancak tahsil cirosu ile devredebilir.  (TTK m. 601/I) YTTK m. 689/I

ÇEKİN ÖDENMEMESİ SEBEBİYLE SORUMLULUK VE BAŞVURU HAKKI

a- Ödenmeme halinin saptanması:
Süresi içerisinde ibraz edilen bir çekin ödenmemesi halinde kanunun öngörmüş olduğu şu 3 yoldan birisi ile durum tespit ettirilmelidir. (TTK m. 720) YTTK m.808
 1/Protesto ile
 2/Muhatabın çek üzerine yazacağı beyan( uygulamada "karşılıksızdır" kaşesi basılması yaygındır.)
 3/Bir takas odasının, çek zamanında teslim edildiği halde ödenmediğini tespit eden tarihli bir beyanı ile.
Sabit bulunduğu takdirde hamil; cirantalar, düzenleyen ve diğer borçlularına karşı başvurma haklarını kullanabilir.
Çeki süresinde ibraz etmeyen veya ödememeyi usulünce tespit ettiremeyen hamil, başvuru hakkını yitirir.(TTK m. 708, 720) YTTK m. 796, 808
Mücbir sebeplere ilişkin (TTK m.723) YTTK m.811 hükmü saklıdır. Bu hüküm uyarınca mücbir sebep 15 günden fazla sürerse hamil, çeki ibraz etme ve ödememeyi tespit ettirme zorunluluğu olmaksızın da başvuru hakkını kullanabilir.

HUKUKİ SORUMLULUK, BAŞVURU HAKKI VE ZAMANAŞIMI

Ödememe halinin tespitinden sonra hamil, çek bedelinin tahsil için hukuki sorumluluk altındaki kişilere başvuracaktır.
Muhatap banka, kambiyo taahhüdü altına girmediği için başvuru borçluları arasında yer almaz; onun sorumluluğu keşideciye kadardır. Fakat Çek Kanunu karşılıksız çeklerde muhatap bankanın çek yaprağı başına belirli bir miktar ile sınırlı olarak hamile ödeme yapmasını öngörmüştür.
• Başvuru hakkını kullanan hamil, keşideci ve/veya cirantalar ve varsa avalistlerden şunları talep edebilir: 
-Çekin ödenmemiş bedeli,
-ibrazdan itibaren temerrüt faizi
-masraflar
-bedelin %0.3´ünü aşmamak üzere komisyon ücreti
• Hamile ödeme yapan birisinin, kendisine karşı sorumlu olanlara başvurması durumunda (TTK m. 730 b.13) YTTK m. 818 b.13 ´ün yollaması ile (TTK m. 638-639) YTTK m.726-727 hükümleri uygulanır.
YTTK m. 726: 1- Poliçe bedelini ödemiş olan kişi kendisinden önce gelen borçlulardan;
 a- ödemiş olduğu tutarın tamamı
 b- ödeme tutarından itibaren bu tutarın faizini
 c- yaptığı giderleri ve
 d- poliçe bedelinin binde ikisini aşmamak üzere komisyon ücretini isteyebilir.
YTTK m.727: 1- kendisine başvurulan veya başvurulması mümkün olan borçlu, başvurma konusu olan bedeli ödeyince, poliçe ve protesto belgesinin ayrıca doldurulacak bir makbuz ile birlikte kendisine verilmesi hakkını haizdir.
        2-  Poliçeyi ödemiş olan her ciranta, kendi cirosunu ve kendisinden sonra gelen borçluların cirolarını çizebilir.

ÇEKTE ZAMANAŞIMI

TTK m 726 YTTK m. 814 DE DÜZENLENMİŞTİR.
Hamilin, cirantalarla düzenleyene ve diğer çek borçlularına karşı sahip olduğu başvurma hakları, ibraz süresinin bitiminden itibaren 6 ay geçmekle zamanaşımına uğrar iken düzenlenen çek yasası ile bu süre 3YIL’a çıkarılmıştır.
Çek borçlularından birinin diğerine karşı sahip olduğu başvurma hakları, bu çek borçlusunun çeki ödediği veya çekin dava yolu ile kendisine karşı ileri sürüldüğü tarihten itibaren 6 ay geçmekle zamanaşımına uğrar iken düzenlenen çek yasası ile bu süre 3YIL’a çıkarılmıştır.

YENİ ÇEK YASASININ GETİRDİĞİ DEĞİŞİKLİKLER

6273 sayılı Çek Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Resmi Gazetenin 03/02/2012 tarihli mükerrer sayısında yayımlanarak yürürlüğe girdi.
 6273 sayılı kanunun amacı: 5941 sayılı yasanın uygulandığı dönemde yasada öngörülen cezanın ağır olduğu ekonomik suça ekonomik ceza uygulanmalı kuralından hareketle 6273 sayılı kanun ile değişiklik yapılmıştır.
 Yeni çek kanundaki düzenlemeler genelde uygulanan cezaların hafifletilmesine ilişkindir.
5941 sayılı Çek Kanunundaki değişiklikleri aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz.
1/ 6273 sayılı kanuna göre, hakkında işlem yapılan kişiye uygulanan adli nitelikteki yaptırım, idari nitelikte yaptırıma dönüştürüldüğünden, daha önce Adli Sicilde tutulan yasaklılık durumuna ilişkin kayıtlar, yapılan değişiklikle Merkez Bankasında tutulacak.
2/Çek defterinin her bir yaprağına, çek hesabının numarası, bulunduğu banka şubesinin adı, çek hesabı sahibi gerçek kişinin adı ve soyadı, tüzel kişinin adı, gerçek veya tüzel kişinin vergi numarası ve bunlara ek olarak çekin basıldığı tarih de yazılacak.
3/Banka, çeki, süresinde ibraz eden hamile her çek yaprağı için karşılığının hiç bulunmaması
halinde;
-çek bedeli bin TL veya üzerinde ise bin TL,
-çek bedeli bin TLnin altında ise çek bedelini ödeyecek.
- Karşılığının kısmen bulunması halinde de çek bedeli bin TL veya altında ise kısmi karşılığı bin TLye tamamlayacak,
-çek bedeli bin TLnin üzerinde ise kısmi karşılığa ilave olarak bin TLyi ödeyecek.
4/5941 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin altıncı fıkrasında yer alan “şikâyette” ibaresi “talepte” şeklinde değiştirilmiştir.
Maddenin son hali şu şekildedir;
 ‘Muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutar dahil kısmî ödeme hâlinde, çekin ön ve arka yüzünün onaylı fotokopisi ücretsiz olarak hamile verilir. Çek hamili, bu fotokopiyle müracaat borçlularına veya kambiyo senetleri hakkındaki takip usullerine başvurabileceği gibi, Cumhuriyet başsavcılığına talepte bulunurken dilekçesine bu fotokopiyi ekleyebilir ve bunu icra daireleri ile mahkemelerde ispat aracı olarak kullanabilir. Mahkeme veya icra dairesinin istemi hâlinde çekin aslı bu mercilere gönderilir.’
5/ Çekin, üzerinde yazılı baskı tarihinden itibaren 5 yıl içinde ibraz edilmemesi halinde, muhatap bankanın ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğu sona erecek.
6/ Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde, karşılıksız çek veren kişi hakkında uygulanan adli nitelikteki yaptırım idari nitelikte bir yaptırıma dönüştürülerek karşılıksız çek veren kişi hakkında her çekle ilgili olarak 1500 güne kadar adli para cezası verilirken, yapılan değişiklikle, hamilin 6 ay içinde talep etmesi durumunda çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer ya da çek hesabı sahibinin yahut talepte bulunanın yerleşim yeri Cumhuriyet savcısı tarafından her çekle ilgili olarak çek düzenleme ve açma yasağı kararı verilecek.
 Eski çek yasasına göre Cumhuriyet başsavcılığına şikayette bulunuluyor soruşturma yapıldıktan sonra dava açılıp kovuşturma aşamasına geçiliyordu.
 Uygulamada karşılıksız çıkan çek için karşılıksız kaşesinden itibaren 10 günlük süre zarfında düzeltme hakkı kullanılmamışsa Yeni çek yasasına göre Cumhuriyet başsavcılığına talepte bulunuluyor, başsavcılık tarafından çek düzenleme ve açma yasağı kararı veriliyor.
7/Çek sahibinin tüzel kişi olması halinde karşılığı banka hesabında bulundurmayan mali işlerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organının üyesi hukuki ve cezai sorumlulukla yükümlü iken bu kişinin sorumluluğu kalkmıştır.
8/Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı, karşılıksız çekin düzenlenmesi suretiyle dolandırıcılık, belgede sahtecilik veya başka bir suçun işlenmesi halinde de verilecek.
( Karşılıksız çekle birlikte aynı zamanda dolandırıcılık, belgede sahtecilik veya başka bir suçun işlenmesi halinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmesinin yanı sıra, kişi TCK nın ilgili hükümlerine göre de cezalandırılacak.)
9/ Çek hesabı sahibi gerçek kişi kendisi adına çek düzenlemek üzere bir başkasını temsilci veya vekil olarak tayin edemez. Gerçek kişinin temsilcisi veya vekili olarak çek düzenlenmesi halinde bu çekten dolayı çek hesabı sahibine ait olan sorumluluk hukuki ve cezai sorumlulukken yapılan değişiklikle hukuki sorumluluk ve idari yaptırım sorumluluğuna dönüştürülmüştür.
10/ Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararına karşı yapılan başvuru ve itirazlar hakkında 5326 sayılı Kabahatler Kanun yoluna ilişkin hükümleri uygulanır. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararına karşı yapılan başvurunun kabulü halinde, buna ilişkin bilgiler, Adalet Bakanlığı Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi aracılığıyla T.C Merkez Bankasına elektronik ortamda bildirilecek.
11/Karşılıksız kalan çek bedelinin faizi ile tamamen ödenmesi durumunda, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı Cumhuriyet Savcısı tarafından kaldırılacak. Bu durum, Merkez Bankasına bildirilecek.
12/Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararının verildiği savcılığa başvurularak talebin geri alınması halinde de çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kaldırılacak.
13/Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına ilişkin kayıt, üzerinden 10 yıl geçmesi halinde Merkez Bankası tarafından resen silinecek. Böylece karşılıksız çek kesen kişilere 10 yıl süreyle çek verilmeyecek.
14/Hamiline çek defteri yaprağını kullanmadan hamiline çek düzenleyen kişiye, her çekle ilgili uygulanan 1 yıla kadar hapis cezası, 300 TLden 3 bin TLye kadar idari para cezasına dönüştürülmüştür.
15/Bankalar, 1 ay içinde (yayımlanan) tebliğdeki esaslara göre yeni çek defterlerini bastıracak.
16/ Bankalar, 31 Aralık 2012 yılına kadar müşterilerine yeni çek defterlerini verecek ve ellerindeki eski çek defterlerini imha edecek.
17/Eski çeklerin hukuki geçerliliği devam edecek.
18/Üzerinde basıldığı tarih yer almayan çeklerin, 30 Haziran 2018 tarihine kadar bankaya ibraz edilmemesi halinde muhatap bankanın, 6273 sayılı kanunun 3 üncü  maddesinin 3 üncü fıkrasına göre ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğu sona erecek.
19/Çekin, yazılı düzenleme tarihinden önce ödenmek için muhatap bankaya ibrazı, 31 Aralık 2017 den önce geçersiz olacak.
20/ Bu maddenin yayım tarihinden önce verilen çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararlarına ilişkin kayıtlar 6. Maddede düzenlenen yasağın kaldırılmasına ilişkin şartlar oluşuncaya kadar T.C Merkez Bankasında tutulmaya devam edecek.
21/Suç karşılığında uygulanan yaptırımı, idari yaptırıma dönüştüren fiiller nedeniyle
-Soruşturma evresinde bulunan dosyalar hakkında Cumhuriyet Başsavcılığınca,
-Kovuşturma evresinde bulunan dosyalar hakkında mahkemece idari yaptırım kararı verilecek.
22/Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığında bulunan dosyalar hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca,
Yargıtayın ilgili dairesinde bulunan dosyalar hakkında ise ilgili dairece, dava dosyası hükmü veren mahkemeye gönderilecek ve bu mahkeme tarafından duruşma yapılmaksızın karar verilecek.
23/ 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 726. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında yer alan 6 ay ibareleri 3 yıl şeklinde değiştirildi.
Buna göre, hamilin, cirantalarla düzenleyene ve diğer çek borçlularına karşı sahip olduğu başvurma hakları, ibraz süresinin bitiminden itibaren 3 yıl geçince zaman aşımına uğrayacak.
24/6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 814. maddesinde yapılan değişiklikle de çek borçlularından birinin diğerine karşı sahip olduğu başvurma hakları, bu çek borçlusunun çeki ödediği veya çekin dava yolu ile kendisine karşı ileri sürüldüğü tarihten itibaren 3 yıl geçmekle zaman aşımına uğrayacak.

 AVAL NEDİR? AVAL İLE KEFALET ARASI FARKLAR NELERDİR?

AVAL: Senet nedeniyle sorumluluk altına girmiş kişiler lehine verilen bir tür özel kefalettir.(senet kefaleti)
Senet üzerine yazılan kefil sözcüğünü Yargıtay avalist olarak yorumlamaktadır.
Aval, poliçe veya alonj üzerine, "aval içindir" ya da benzeri bir ibarenin yazılması ve aval veren kişi tarafından imzalanması suretiyle olur.
 (TTK m. 613/1)  YTTK m. 701 hükmünden aval şerhinin üç unsuru bulunduğu anlaşılır. Bunlar;
-Sorumluluğun aval olduğuna dair ibare,
-Lehine aval verilen kişinin belirtilmesi ve
-Aval veren kisinin imzasıdır
Kimin lehine verildiği gösterilmemişse keşideci lehine verilmiş sayılır.
Muhatap ve keşideci dışında poliçenin ön yüzünde bir kişinin sadece imzası varsa kanun bunu da aval şerhi saymaktadır. (TTK m. 613) YTTK m. 701
Avalin kayıtsız ve şartsız olması gerekir. İstisna oluşturan (TTK m 612/II) YTTK m.700/II," poliçedeki bedelin ödenmesi aval sureti ile tamamen veya kısmen temin olunabilir" hükmü ile kısmi avalede olanak tanımıştır. Bunun dışındaki şartla yapılan aval yine geçerlidir; ancak şartlar geçersiz sayılır.
Aval şerhinde tarih gösterilmesi zorunlu değildir. Aval tarihi özellikle avalistin ehliyeti veya yerine imza  atanın temsil yetkisi bulunup bulunmadığı konusunda uyuşmazlık çıkması durumunda ispat açısından önem taşır.
 
AVALİN HÜKÜMLERİ

Sorumluluğu açısından avalist, kimin lehine aval vermişse, onunla aynı şart ve derecede olmak üzere sorumludur. Lehine aval verilen kişiye başvuru hakkı doğduğunda, onun lehine aval verenede başvuru hakkı doğar. Avalist, poliçe bedelinden dolayı diğer borçlularla birlikte müteselsilen sorumludur. (TTK m. 636) YTTK m.724
Avalistin sorumluluğu lehine aval verilen kişinin sorumluluğundan bağımsızdır.(TTK m. 614/II ) YTTK m. 702/II. Lehine aval verilenin borcu(örn. yetkisizlik, imza sahteliği nedeniyle) geçersiz olsa bile kural olarak avalist sorumlu olmakta devam eder.
Avalist senet bedelini ödediğinde lehine aval verdiği kişiye ve ona karşı sorumlu olan diğer kişilere karşı senetten doğan hakları kazanır. (TTK m. 614/III) YTTK m.702/III.
Ödeme yapan avalist başvuru hakkını kullandığında borçlu, diğer poliçe borçlularına karşı öne sürebileceği kişisel defileri avaliste karşı kural olarak ileri süremez.(TTK m.599) YTTK m.687

AVALİN SONA ERMESİ

-Muhatap poliçeyi kabul etmiş ve ödeme yapmışsa aval sona erer.
-Hamilin başvuru haklarını kabul etmesi avalistin haklarını sona erdirir.
-Poliçenin kaybolması; bununla ilgili iptal kararı alınsa bile bu sadece kabul eden muhatapla onun avalisti için sonuç doğurur.

Avalin Kefaletten Farkları
-Aval, mutlaka senet üzerine veya alonj kâğıdına yapılmalıdır.
Kefalet ise yazılı şekle bağlı olmasına rağmen senede veya başka bir kâğıda yapılabilir.
- Avalistin sorumluluğu müteselsildir.
Örneğin; Kira akdinde kefilin sorumluluğu ise ikinci sıradadır. Önce borçluya gidilir.
 -Aval bağımsız bir nitelik taşır. Senet teminatıdır.
Kefalet ise feri hak taşır. Asıl borca bağımlıdır.
-Kefil asıl borçlunun ileri sürebileceği defileri ileri sürer.
 Avalist ise lehine aval verdiği kişinin şahsi defilerinden yararlanamaz.

ÇEK İLE BONO ARASI FARKLAR
-Ekonomik işlev açısından çek bir ödeme aracıdır. Bono ise kredi aracıdır.
-Çekte üçlü bir ilişki olmakla birlikte, Türk hukukunda çekin muhatabı mutlaka banka olmak zorundadır. Ayrıca çekte keşideci ile muhatap arasında bir çek anlaşması bulunması esastır. Bonoda ise ikili bir ilişki vardır.
-Çek görüldüğünde ödenir; buna aykırı herhangi bir kayıt veya vade yazılmamış hükmündedir. Bu nedenle üzerinde yazılı keşide tarihinden itibaren işleyen çok kısa sürelerine tabidir. Bonoda ise vade vardır.
-Çek, devir şekli açısından hamiline de yazılabilir. Oysa bonoda hamiline yazılamaz; lehtarın gösterilmesi bu senetler için bir geçerlilik şartıdır.
-Çekte kabul geçersizdir. Bonoda ise düzenleyen, bizzat ödemeyi vaadeder.
-Türk hukukunda çekten caymak mümkündür. Bonodan caymak söz konusu değildir.
-Çekte araya girme söz konusu olmaz. Oysa bonoda araya girme mümkündür.
Bonoda araya girmek: bir kişi poliçeyi kabul etmek ya da ödemek sureti ile başvuru hakkının kullanmasını önlemesidir.
-Çekin karşılıksız olmasından dolayı ödenmemesi, hukuki ve cezai sorumluluğa yol açarken bonoda sırf senedin karşılıksız olması cezayı gerektirmez.

Çek Düzenlenirken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar:

 Çek ve senedin tanzimine esas teşkil eden tüm hanelerin eksiksiz olarak taraflar önünde yazılarak imzalanması gerekmektedir.
Çek ve senedin tüm hanelerinin tanziminde kullanılacak kalemin aynı kalem olması uygundur.
Bu şekilde tanzim edilecek senet ya da çek, tahrifat yapılmış izlenimi uyandırmayacak ve olası tahrifat girişimlerini de zorlaştıracaktır. Hatta mümkün olduğu ölçüde, mesleği dolayısıyla sürekli çek veya senet tanzim eden bir kişi tüm tanzim ettiği çek ya da senetlerde aynı kalemi kullanmalıdır.
Usulüne uygun olan tanzim esnasında esas olan hanelerin doldurulurken boşluk bırakılmadan tamamına yazı ve rakamların yazılması ve kapama işaretleriyle son ve baş kısımlarının kapanmasıdır.
Çek Alırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar:
Ticari teamüllerden gelen bazı prensipler şöyledir;
-Çekteki imzanın keşide edene ait olup olmadığının araştırılması gerekir.
-Çek, keşide eden tarafından değil de ciranta tarafından bize ulaşıyor ise ciro edenin adını, soyadını ve imzasını taşıması .Ki ; bunun “……… emrine ödeyiniz” ifadesinin altında olmasına ve bize gelene kadarki ciro silsilesinin düzgün olmasına dikkat edilmelidir.
-Üzerinde silinti-kazıntı ve tahrifat bulunmamasına dikkat edilmelidir; bu hususta T.C.Merkez Bankası yayınladığı genelgede 30.06.1992 tarihinden beri silintili ve kazıntılı çeklerin kesinlikle kabul edilmemesini öngörmüştür.
-Bedelin ifadesinde rakam ve yazı ile belirtilen tutarın aynı olmasına,
-Çeki keşide edenin adı, soyadı, unvanı, banka şubesi ve hesap numarasının açık ve okunur durumda olmasına,
-Türk lirası ile açılan bir mevduat hesabına ait çek üzerine döviz cinsinden bir bedelin yazılmamasına; yazılmış ise kabul edilmemesine,
-Farklı renkte kalemle yazılı olmamasına,
-Olmayan bir tarih yazılı çeklerin alınmamasına,
-Keşide yeri kısmında kısaltılmış ifade olmamasına dikkat edilmelidir.
YTTK m. 796 (mevcut TTK. nun m.708) maddesine göre bir çek;
• Keşide edildiği yerde ödenecek ise en geç on gün,
• Başka bir yerde ödenecek ise bir ay içerisinde,
• Başka memlekette olup aynı kıtada ise bir ay içerisinde,
• Başka bir kıtadaki memlekette ise üç ay içerisinde ibraz edilmesi gerektiğinden,
 Alınan çeklerin üzerinde yazılı tarihin bu sürelere uygun olması icap etmektedir.
-Çeklerde keşide yeri olarak şirketlerimizin merkez, bölge veya temsilciliklerinin bulundukları yerin yazdırılmasına gayret gösterilmesinde fayda görmekteyiz.
-Müşteriden alınan çek, senet veya nakde karşılık tanzim edilen Makbuz, Çek-Senet Alındı Makbuzu veya Hesap Kapatma Bordrosu gibi evraklara çek, senet veya nakit miktarının teyidi mahiyetinde müşteriden imza alınması gerekli olup; Bu husus ileriki dönemlerde mahkemeler nezdinde müşterinin “Bu çek veya senetleri ben düzenlemedim, benim rızam hilafına düzenlenmiştir”  iddialarını önlemek açısından büyük önem arz etmektedir.
  
                                                                          Av. Berfu FİDAN
                                                                              Adana Ofis